Rozwój Zgromadzenia pod rządami Jose Xifre (1858-1899)
Wybór José Xifré na przełożonego generalnego Zgromadzenia oraz Jaime Cloteta na jego wikariusza (1.5.1858) przynosi wkrótce owoce przekraczające najśmielsze oczekiwania. Nowy przełożony generalny publikuje natychmiast napisane przez Klareta, a przez niego samego odpowiednio zmodyfikowane Directorio Espiritual para los Misioneros, oraz opracowane przez ojca Cloteta Directorio de los Hermanos Ajudantes. Determinacja nowego zarządu towarzysząca wprowadzaniu w życie przepisów zawartych w tych dokumentach doprowadza do radykalnej poprawy w przestrzeganiu dyscypliny życia zakonnego, oraz do wyeliminowania wszelkich przejawów prywaty i życia pozawspólnotowego.
Siódmego października 1858 r. prawie wszyscy kapłani podpisują przewidziane w pierwszych Konstytucjach zobowiązanie do przestrzegania ewangelicznej zasady wspólnoty dóbr materialnych, wyrażające się między innymi w rezygnacji z posiadania czegokolwiek na własność prywatną. Owoce są natychmiastowe. Odejście niesubordynowanego Picanola, skądinąd słynnego kaznodziei, jeszcze tego samego roku rekompensuje przystąpienie do wspólnoty czterech gorliwych misjonarzy, a wśród nich diakona Hilario Brossosa, pierwszego klaretyna, który święcenia kapłańskie otrzyma już w Zgromadzeniu, oraz jego kolegi kursowego Francisco Crusatsa, pierwszego męczennika klaretyńskiego. Rok później liczba misjonarzy ulega podwojeniu. Pośród 16 nowych członków są tam ojciec Clemente Serrat i brat José Saladich, którzy jako pierwsi w Zgromadzeniu składają śluby zakonne. Serrat zostanie później czwartym przełożonym generalnym (1899-1906) Zgromadzenia.
Na skutek niestrudzonych zabiegów Xifré i Klareta, 9 lipca 1859 roku Zgromadzenie uzyskuje zatwierdzenie władz państwowych, a rok później, 19 października 1860, wstępną aprobatę Piusa IX (Decretum Laudis z 21.10.1860), zaliczającą je w poczet instytutów życia apostolskiego na prawach papieskich. w styczniu tego samego roku (1860) powstaje w Gracia, na przedmieściach Barcelony, kierowana przez Jaime Cloteta pierwsza poza Vic wspólnota klaretyńska, a niespełna dwa lata później następna w Segowii (listopad 1861). w latach 1863-1866 tworzy się w Madrycie wspólnota misjonarzy przy biskupie Założycielu, w roku 1864 w Huesca, w 1867 w Jaca i w 1868 w La Selva del Camp; ta ostatnia zaledwie miesiąc przed wybuchem rewolucji, która delegalizuje działalność Misjonarzy Klaretynów na terenie Hiszpanii, wypędza z ich domów i zmusza większość z nich do emigracji za Pireneje. Francisco Crusats ginie w La Selva del Camp śmiercią męczennika, a Antoni Klaret umiera na wygnaniu.
Jednakże w dekadzie 1859-1869 poprzedzającej nową, trwającą siedem lat falę prześladowań (1868-1875), do Zgromadzenia wstępuje 127 nowych misjonarzy. Jest wśród nich Diego Gavín, przyszły założyciel wspólnoty w Barbastro, pierwszy owoc prasowej kampanii informacyjnej w ramach zainicjowanego przez ojca Xifré duszpasterstwa powołaniowego (1861).
Rok wcześniej, w przededniu drugiej Kapituły Generalnej, w prywatnych ślubach zakonnych żyje już 15 członków Zgromadzenia (Donato Berenguer, Hilario Brossosa, Francisco Crusats, Ramón Homs, Juan Jordá, Pedro Llambes, Agustín Manovens, José Marciá, Pedro Mas, Lorenzo Pujol, Joseph Saladich, Clemente Serrat, Pasqual Soler, Pedro Quintana i Antonio Vilaseca). Zebrani w Gracia (7-14.07.1862) pod przewodnictwem samego Klareta, ojcowie kapitulni podejmują decyzje idące w kierunku nadaniu instytutowi charakteru zgromadzenia zakonnego ze ślubami prostymi, tworzonego przez misjonarzy kapłanów, braci i kleryków, oraz określają zasady przyjmowania i formacji nowych aspirantów: dwutygodniowy postulat, roczny nowicjat oraz seminarium dla kandydatów do kapłaństwa.
Rok później zostają podjęte kroki zmierzające do wprowadzenia obowiązku składania ślubów zakonnych, zatwierdzone przez III Kapitułę Generalną (3-6.07.1864), poświęconą gruntownej rewizji Konstytucji. Dążenia te stają się rzeczywistości ą 22 grudnia 1865 r., z chwilą zaaprobowania ad experimentum przez Piusa IX tekstu Konstytucji.
Delegalizacja Zgromadzenia w październiku 1868 r. przyczynia się paradoksalnie do jego rozwoju terytorialnego. Powstają nowe, nielegalne rezydencje w Tarragonie, w Avila, w Isla, a także w Barbastro, gdzie siedem lat później (1876) ojciec Xifré ustanowi pierwsze niższe seminarium, a kolejnych 60 lat później 51 kleryków i ich przełożonych zdobędzie palmę męczeństwa (1936). Tymczasem, na początku 1869 r. zarząd decyduje o przeniesieniu domu formacyjnego z Vic do Prades we Francji. w październiku tego samego roku ekipa pierwszych siedmiu misjonarzy klaretynów rozpoczyna działalność w Argel w północnej Afryce, a w grudniu wyrusza pierwsza ekspedycja złożona z ośmiu misjonarzy do Balén w Chile. Ich śladem w latach 1872-1874 udają się tam trzy kolejne ekspedycje. Tak zapoczątkowana ekspansja terytorialna Zgromadzenia, przez pierwsze pół wieku skierowana wyłącznie na kraje misyjne jeśli nie liczyć państw basenu Morza Śródziemnego, trwa nieprzerwanie do naszych czasów.
Przez pierwsze pół wieku istnienia Zgromadzenia, Misjonarze Klaretyni oddawali się wyłącznie misjonarskiemu głoszeniu Słowa Bożego oraz formacji przyszłych ewangelizatorów. Dopiero w roku 1900, właśnie w Chile, przejmując opiekę nad sanktuarium M.B.Różańcowej w Andacollo, będącego celem pielgrzymek nie tylko Chilijczyków, lecz również Indian przychodzących tu aż z Argentyny, Boliwii i Peru, po raz pierwszy podjęli oni duszpasterstwo parafialne. z wyliczeń statystycznych wynika, że klaretyni pracujący w Chile, w ciągu pierwszych 35 lat (1870-1905) przeprowadzili w sumie 1536 misji (nie licząc rekolekcji, nowenn itd.), co daje średnią 44 misje albo też 1760 kazań rocznie.
Tymczasem, na początku kwietnia 1869 r., po trwającym kilka miesięcy pobycie w Paryżu, arcybiskup Klaret udaje się do Rzymu, by uczestniczyć w przygotowaniach, a następnie w obradach Soboru Watykańskiego. Tam też przeżywa radość z okazji definitywnego zatwierdzenia przez papieża Piusa IX Konstytucji Zgromadzenia (11.02.1870). w lipcu, po przerwaniu obrad soborowych, ciężko chory przybywa do wspólnoty w Prades. Poszukiwany przez hiszpańskich rewolucjonistów, znajduje schronienie w cysterskim klasztorze w Fontfroide, w pobliżu Narbony, gdzie umiera 24 października 1870 r., złożywszy uprzednio śluby zakonne w założonym przez siebie Zgromadzeniu.
W dniu jego śmierci liczy ono 86 profesów (44 kapłanów, 12 kleryków i 30 braci) i 16 nowicjuszy (5 kapłanów, 8 studentów i 3 braci): razem 102 zakonników. Zdecydowana większość z nich mieszka w niewielkim domu w Prades. Dlatego okazja przeniesienia wspólnoty formacyjnej do pofranciszkańskiego konwentu w Thuir w maju 1871 r., wymodlona przez ojca Cloteta nad grobem Założyciela, okazuje się niezwykle cennym darem Bożej Opatrzności, tym bardziej, że powrót do Hiszpanii będzie możliwy dopiero pod koniec roku 1875. a jednak w tym niezwykle trudnym okresie przymusowej emigracji, liczba klaretynów wzrasta dwa i pół raza: trzykrotnie kapłanów, dwukrotnie braci i aż pięciokrotnie nowicjuszy (tylko liczba studentów utrzymuje się w tym czasie na podobnym poziomie).
Trudna sytuacja lokalowa przy rosnącej systematycznie liczbie powołań sprzyja podejmowaniu starań o tworzenie nowych fundacji i otwieranie kolejnych placówek misyjnych. Tak postanawiają w lipcu 1876 r. ojcowie IV Kapituły Generalnej, którzy ponownie wybierają Xifré przełożonym generalnym, a Cloteta jego wikariuszem. Powstają kolejne placówki w Alfaro (1875), w Alagón (1875), w Cordobie (1876), w Madrycie (1877), w Solsonie (1878), w Calahorze (1878), w Pampelunie (1880). w roku 1880 wyrusza pierwsza ekspedycja misyjna na Kubę. Niestety w krótkim czasie z 11 misjonarzy (6 kapłanów i 5 braci) pozostaje przy życiu jedynie dwóch, którym ojciec Xifré poleca czym prędzej powrócić do kraju. Więcej szczęścia mają misjonarze udający się w 1881 r. na Wyspy Kanaryjskie, oraz ci którzy w 1883 r. wyjeżdżają do Gwinei Równi kowej i do Meksyku.
Rok później powstaje pierwsza placówka we Włoszech (Rzym, 1884), a jednocześnie mnożą się kolejne ośrodki na Półwyspie Iberyjskim. w roku 1888, dwadzieścia lat od wybuchu rewolucji, która zmusiła Zgromadzenie do emigracji, w trzydziestym roku pod zarządem ojca José Xifré, składa się ono z 38 wspólnot, z których 24 w Europie, 6 w Ameryce i 8 w Afryce równikowej; posiada już 238 misjonarzy kapłanów, 302 kleryków, 337 braci (łącznie 877 profesów) oraz 92 nowicjuszy, co daje w sumie 969 zakonników. Nie dziwi zatem, że odbyta w tym roku w Madrycie V Kapituła Generalna (1888), podobnie jak VI w Cervera (1895), ponownie zawierzają ojcu Xifré urząd przełożonego generalnego. Umierając 14 lat później, 3 listopada 1899 r., zostawia on Zgromadzenie składające się z 60 wspólnot i 1476 zakonników (463 kapłanów, 430 kleryków, 475 braci i 108 nowicjuszy).
Te liczby byłyby jeszcze większe, gdyby nie wysoki indeks śmiertelności. w drodze do nieba zgodnie z obietnicą Antoniego Klareta, że kto wytrwa będzie zbawiony poprzedziło Xifré 382 misjonarzy: 128 kapłanów, 110 braci i aż 144 kleryków, których śmiertelność w tamtych trudnych czasach, zważywszy na spartańskie warunki formacji zakonnej, była bardzo wysoka. w analogicznym okresie nie wytrwało, tzn. opuściło bądź zostało usuniętych ze Zgromadzenia 383 profesów: 131 kapłanów, 155 braci i 97 kleryków. Straty personalne stanowiły zatem w sumie ok. 50% pozostałych w Zgromadzeniu misjonarzy. Jednak pomimo to w ciągu trwającej ponad 41 lat kadencji ojca Xifré liczba samych tylko profesów wzrosła 85 i pół raza, czyli średnio w skali rocznej ponad 11,3%. w rzeczywistości tempo tego wzrostu przez 14 lat przekraczało 15%, przez dwa lata 30%, i nigdy nie spadło poniżej 4%. Teoretycznie oznacza to, że gdyby w ciągu ostatnich stu lat tempo wzrostu utrzymało się na tym poziomie jakie miało miejsce za ojca Xifré, to obecnie Zgromadzenie musiałoby liczyć prawie 62 miliony profesów i ponad milion wspólnot (10,4% w skali rocznej). Utrzymując najniższy zanotowany za Xifré przyrost roczny (4%), liczyłoby ono dzisiaj ponad 63 tys. misjonarzy. Tymczasem w powojennej historii Zgromadzenia dynamika jego wzrostu, podobnie jak zdecydowanej większości innych zgromadzeń, nigdy nie była znacząco wyższa od 2% w skali rocznej, a po Soborze nie przekroczyła 0,3%; owszem czasami spadała nawet o 3% w ciągu roku.
