6 Wzrastając w Duchu. Praktyka rozeznania w życiu osobistym i wspólnotowym

„Nie bierzcie więc wzoru z tego świata, lecz przemieniajcie się przez odnawianie umysłu, abyście umieli rozpoznać, jaka jest wola Boża: co jest dobre, co Bogu przyjemne i co doskonałe” (Rz 12, 2).

„Zebranie plenarne, które wypływa z samej istoty wspólnoty lokalnej, składa się ze wszystkich członków, którzy złożyli profesję. Biorąc w nim udział wspólnota zdobywa świadomość w wypełnianiu przyrzeczeń oraz kierowaniu, ocenianiu i rozpoznawaniu tego, co dotyczy jej wewnętrznej istoty i działania” (Konstytucje 110).

 

Wprowadzenie

Poprzez publiczną profesję rad ewangelicznych ofiarowaliśmy Bogu „możliwość swobodnego rozporządzania naszym życiem”[1]. Zaangażowanie w pełnienie woli Bożej leży u podstaw naszego życia konsekrowanego. Kiedy podejmujemy decyzje, skąd wiemy, że jest to wolą Boga? Jak mówi papież Franciszek: „Jedyną drogą jest rozeznanie, które wymaga czegoś więcej niż inteligencji i zdrowego rozsądku. To dar, o który musimy prosić”[2].

XXV Kapituła Generalna poprosiła każdą wspólnotę o wypracowanie swojego „Projektu Wspólnoty” (wizja, misja i życie) w duchu rozeznania, modlitwy i wspólnoty oraz poddania pod wspólnotowe rozeznanie naszych apostolskich zobowiązań i statusu naszego życia braterskiego[3]. W tej części rozważymy proces naszego osobistego i wspólnotowego rozeznania, aby uczynić go normalną częścią misjonarskiej kultury klaretyńskiej.

 

 1. Jakie są Twoje kryteria dokonywania wyborów?

Jako osoby i wspólnoty każdego dnia dokonujemy większych i mniejszych wyborów. Niektóre decyzje mają daleko idące konsekwencje. Weźmy kilka przykładów z życia codziennego:

• Przyjęcie od przełożonych posłania na misję, w której nie czuję się dobrze.
• Radzenie sobie z sytuacją kryzysową, kiedy miłość do życia misyjnego konkuruje z rosnącym szczególnym uczuciem do kochającej koleżanki.
• Doświadczenie pustki w życiu i posłudze, podczas gdy umacniają się myśli o przejściu do diecezji. Wolność osobista i niezależność ekonomiczna znajomych księży diecezjalnych staje się coraz bardziej pociągająca.
• Zakup dla wspólnoty dużego telewizora LED, chociaż ten który jest nadal działa.
• Rozpoczęcie nowej posługi jako odpowiedź na potrzebę misji, ale jest ryzyko niepowodzenia i wyśmiewania się przez innych.
• Młody mężczyzna okazuje zainteresowanie przystąpieniem do Zgromadzenia. Masz wrażenie, że nie jest szczery, a jego motywacje nie są jasne. Jako referent powołaniowy chcesz dać mu szansę.

Czy w swoich codziennych decyzjach uwzględniasz działanie Ducha Świętego w sobie, aby móc szczerze powiedzieć: „Duch Święty i ty”[4] zdecydowaliście w tej sprawie?

Pan mówi: „Jestem bowiem świadomy zamiarów, jakie zamyślam co do was – wyrocznia Pana – zamiarów pełnych pokoju, a nie zguby, by zapewnić wam przyszłość, jakiej oczekujecie”[5]. Rozeznanie jest sztuką dostosowania naszego życia zarówno osobistego, jak i wspólnotowego, i podejmowania decyzji, aby spełniła się w nas wola Boża.

Zanim przejdziesz dalej, przypomnij sobie jedną z ostatnich ważnych decyzji, które podjąłeś w życiu osobistym, a drugą w swojej wspólnocie. Jak podjąłeś te decyzje? Według jakiego procesu ty i twoja wspólnota podjęliście decyzje?

 

2. Rozeznanie – chrześcijański sposób kierowania podróżą przez świat

2.1 Uczenie się od Jezusa

Jezus swoim życiem i słowami uczył uczniów, jak pełnić wolę Ojca, zamiast podążać za własnymi skłonnościami. Nawet kiedy był chłopcem, Jego życie było ukierunkowane na Ojca: „Czy nie wiedzieliście, że powinienem być w tym, co należy do mego Ojca?”[6]. Jezus w każdych okolicznościach miał przed sobą wyraźny cel życia. Był szczery wobec swoich uczniów: „Moim pokarmem jest wypełnić wolę Tego, który Mnie posłał, i wykonać Jego dzieło”[7]. Wewnętrzny sposób, w jaki Jezus spełnia wolę Ojca, stał się żywy w opisie męki. Podczas agonii w ogrodzie widzimy trzy kroki, które podjął:

• Świadomość tego, co się w Nim dzieje: „Teraz dusza moja doznała lęku”[8]. Jezus potrafi nazwać swoje wewnętrzne doświadczenie: „Smutna jest moja dusza aż do śmierci”[9].
• Rozpoznanie ludzkiej skłonności do ucieczki przed męką: „Ojcze, wybaw Mnie od tej godziny?”[10]. „Ojcze, dla Ciebie wszystko jest możliwe, zabierz ten kielich ode Mnie!”[11].
• Potwierdzenie Jego misji i poddanie się woli Ojca: „Nie, właśnie dlatego przyszedłem na tę godzinę. Ojcze, wsław Twoje imię!”[12]. „Lecz nie to, co Ja chcę, ale to, co Ty, niech się stanie!”[13].

Jezus po zmartwychwstaniu szedł do Emaus z dwoma zniechęconymi uczniami i angażował ich w proces rozeznawania[14]. Wrócili z radością do swojej misji. Uczniowie nauczyli się sztuki kroczenia w Duchu i wpatrywania się w Zmartwychwstałego Pana, kiedy musieli podejmować decyzje.

 

2.2 Rozeznanie we wczesnym Kościele (Dz 15)

Dzieje Apostolskie dają nam jeden z najlepszych przykładów wspólnego rozeznawania. Były tam problemy, powodujące poważne napięcia, które wstrząsały młodą wspólnotą chrześcijańską. Doświadczyli poważnych różnic między sobą, dotyczących przyjmowania pogan do swojej owczarni, z powodu wymogu przestrzegania „Prawa Mojżeszowego”, a zwłaszcza obrzędu obrzezania. Problem dotyczył bardzo cenionych praktyk kulturowych i społecznych oraz ich znaczenia teologicznego; skrajne stanowiska nie były łatwe do pogodzenia. Aby rozeznać wolę Bożą w tak delikatnej sprawie, został zwołany Sobór w Jerozolimie. Zwolennicy obrzezania przebyli drogę około 400 km do Antiochii, aby narzucić obrzezanie nieżydowskim chrześcijanom i sprowokowali tam otwarty konflikt z Pawłem i Barnabą[15]. Sprawę rozpatrzono w obecności apostołów i starszych. Poniżej przedstawiono ważne elementy procesu rozeznania:

• Postawienie podstawowego problemu: kwestia tego, jak jesteśmy zbawieni. Zwolennicy obrzezania łączyli zbawienie z posłuszeństwem prawu Mojżesza (w. 1). Dla Pawła i Barnaby zbawienie jest łaską Pana Jezusa (w. 11) przez wiarę (w. 9).
• Udział całej wspólnoty w procesie rozeznawania. Nikt nie został wykluczony. Świadomość jedności i wspólnoty Kościoła, pomimo gorzkiej debaty, wyrażona przez wszystkich w zgodnej decyzji, z wyraźną świadomością przewodnictwa Ducha Świętego w tym procesie: „Postanowiliśmy bowiem, Duch Święty i my...” (w. 28).
• Prezentacja perspektyw, a nawet gorące dyskusje (w. 7).
• Przeglądanie danych. Różne wystąpienia na spotkaniu dotyczyły tego, co Bóg uczynił w życiu pogan poprzez głoszenie Ewangelii. Bóg ofiarował dar Ducha Świętego także tym, którzy nie przestrzegali prawa Mojżeszowego (w. 8). Łaska i działanie Boga są ponad zwyczajami i praktykami przodków (w. 10). Cudowne znaki, których Bóg dokonał wśród nie-Żydów przez apostołów, które świadczą o zbawieniu Bożym, które dotarło do wszystkich przez wiarę w Jezusa (w. 12).
• Cisza i uważne słuchanie przez całe zgromadzenie (w. 12).
• Rola Kościoła Jerozolimskiego i „apostołów i starszych” (ww. 4, 6, 22), zwłaszcza Piotra i Jakuba.
• Potwierdzenie doświadczanej rzeczywistości w świetle Bożych obietnic danych prorokom (ww. 15-16).
• Ostateczna decyzja i praktyczne wskazówki, dotyczące uwzględnienia mądrości różnic. Zawiadomienie o wyniku spotkania przez „apostołów i starszych z całym Kościołem”, którzy wysłali z listem przedstawicieli do kościołów w Antiochii, Syrii i Cylicji[16].
• Radość i pokój we wspólnocie po podjęciu decyzji. „Ucieszyli się z jego pocieszającej treści” (w. 31), a „po upływie pewnego czasu wyprawili ich bracia z pozdrowieniami pokoju od braci do tych, którzy ich wysłali” (w. 33).

Sobór w Jerozolimie był uczciwym poszukiwaniem woli Bożej dla wspólnoty stojącej przed kluczowymi pytaniami, dla których nie było ustalonych norm. Dzielili się swoimi troskami i rozeznali, o co prosi ich Pan w nowej sytuacji. Wiara w Pana i doświadczenie działania Ducha Świętego w nich były kluczowe dla przekroczenia ograniczających norm i bezkrytycznego przywiązania do tradycji.

Kościół cenił praktykę rozeznawania w skarbcu swego duchowego dziedzictwa, do którego Ojcowie Kościoła i święci dodawali swoje doświadczenia. Św. Ignacy Loyola spopularyzował praktykę rozeznawania duchów poprzez swoje ćwiczenia duchowe. Niestety Kościół również cierpiał na podziały, herezje i został zmanipulowany przez siły polityczne, gdy zignorował sprawdzone zasady duchowego rozeznania i starał się bardziej zadowolić świat niż jego Pana. Obecnie w Kościele rośnie świadomość potrzeby duchowego rozeznawania, aby nauczyć się chodzić w naszych czasach w Duchu Zmartwychwstałego Pana.

 

2.3. Rozeznanie w życiu o. Klareta

Całe życie naszego Ojca Założyciela naznaczone było poszukiwaniem woli Bożej i wypełnianiem jej, mimo że proces ten był żmudny i wymagał wielu wyrzeczeń. Modlitwa, którą o. Klaret często powtarzał Panu, bardzo dobrze odzwierciedlała cały ten proces: „Mój Panie i Ojcze, niczego więcej nie pragnę, jak tylko poznać Twoją świętą wolę, abym mógł ją pełnić; nic więcej, jak kochać Cię całym sercem i służyć Ci z całą wiernością”[17].

1. Klaret rozumiał, że aby rozeznać, jak wiernie przeżywać swoje misyjne powołanie, musiał przede wszystkim pielęgnować pokorę, dlatego przez ponad 15 lat robił rachunek sumienia dotyczący pokory[18]. Ta cnota pomogła mu w uświadomieniu sobie pokusy życia skoncentrowanego na sobie i na egoistycznych interesach, które mogą uniemożliwić zakotwiczenie jego życia w Bożej miłości i żyć z ufnością, wdzięcznością i oddaniem. Pielęgnował postawę stałego otwarcia na wolę Bożą i wspomagał proces rozeznania poprzez modlitwę, słuchanie Słowa Bożego, dialog z zaufanymi ludźmi i posłuszeństwo autorytetowi Kościoła. W jego życiu było wiele krytycznych momentów, kiedy praktykował delikatny proces rozeznania, aby być wiernym swojemu powołaniu. Podkreślamy kilka tutaj: 

• Kiedy Słowo Boże skłoniło go do opuszczenia parafii w Sallent i udania się do Rzymu, aby ofiarować się jako misjonarz[19].
• Kiedy wrócił z Rzymu do domu, musiał wybierać między pozostaniem w wygodnej, małej parafii Viladrau, a wyjazdem do miast Katalonii i na Wyspy Kanaryjskie, by głosić Słowo Boże[20].
• Kryzys spowodowany mianowaniem na arcybiskupa zaraz po założeniu Zgromadzenia zmusił go do dwóch miesięcy rozeznania w modlitwie i dialogu, czy przyjąć tę nominację, czy nie[21].
• Złożona sytuacja na Kubie doprowadziła go do ciągłego rozeznawania, jak pełnić swoją służbę na wyspie. Po zamachu w Holguín uznał za konieczne złożenie Papieżowi rezygnacji[22].
• W Madrycie musiał rozeznać pomiędzy swoim wewnętrznym pragnieniem podróżowania po świecie, by głosić słowo Boże, a obowiązkiem pozostania jako pasterz jednej owieczki (Królowej), pośrodku wrogiego środowiska politycznego, które stało się dla niego prawdziwą męką[23].

Cały ten proces możemy ująć w słowach, które napisał kilka miesięcy przed śmiercią: „Wszystkie rzeczy razem i każdą z osobna, będę czynił z możliwie największą doskonałością.  Przyczyną sprawczą będzie miłość do Boga. Przyczyna intencjonalną będzie większa chwała Boża. Przyczyną ostateczną będzie wypełnianie woli Bożej”[24].

 

2.4 Tworzenie kultury rozeznania wspólnotowego w naszym Zgromadzeniu

W złożonym i szybko zmieniającym się scenariuszu naszego świata, potrzebujemy łaski rozeznania i rozwijamy ją jako typowy sposób znajdowania woli Bożej dla naszego życia i wspólnoty. Będziemy kompetentni i wiarygodni w Kościele i świecie tylko wtedy, gdy będziemy prawdziwie misjonarzami klaretynami w stylu o. Klareta, bez przycinania naszego charyzmatu do standardów tego świata. Praktyka rozeznawania na poziomie indywidualnym i wspólnotowym „pomoże nam rozpoznać działanie Boga i Jego łaski, abyśmy nie zlekceważyli Jego zaproszenia do wzrostu”[25]. Dzięki łasce rozeznania uczymy się rozumieć język Boga w przedłużającej się ciszy modlitwy, interpretować prawdziwe znaczenie natchnień, uciszyć nasze niepokoje i dostosowywać się do celu naszego życia i naszego Zgromadzenia, którego nikt nie zna lepiej niż sam Bóg[26]. Powinniśmy nauczyć się rozeznawać i działać „według serca Bożego”[27].

Papież Franciszek dał nam cztery szczegółowe zasady, które mogą kierować naszym procesem rozeznawania. Są to: 

• Czas jest ważniejszy niż przestrzeń: ta zasada pomaga nam pracować powoli, ale pewnie, bez obsesji na punkcie natychmiastowych rezultatów, cierpliwie znosząc niekorzystne sytuacje lub nieuniknione zmiany w naszych planach.
• Jedność jest ważniejsza niż konflikt: ta zasada pomaga nam zachować perspektywę i poczucie rzeczywistości i zachęca do budowania komunii w nieporozumieniach. Konflikty, napięcia i opozycje na gruncie solidarności mogą przynieść zróżnicowaną i życiodajną jedność, którą daje Duch Święty[28].
• Rzeczywistość jest ważniejsza niż pomysły: zasada ta chroni nas przed niebezpieczeństwem przebywania tylko w świecie dobrych pomysłów i zachęca, by stawiać czoła rzeczywistości. Łączy nas z tajemnicą Wcielenia, przez które Słowo staje się ciałem. Zbawcze działanie Ducha Świętego w historii Kościoła pobudza nas do urzeczywistniania słowa i jego owocowania poprzez dzieła sprawiedliwości i miłości, które są kontynuacją tysiącletniej tradycji Kościoła[29].
• Całość jest ważniejsza niż część: ta zasada pomaga nam zachować równowagę między globalnym i lokalnym wymiarem życia, aby unikać zawężeń i banalności oraz twardo stąpać po ziemi. Wzywa nas do poszerzania horyzontów i dostrzegania większego dobra, które przynosi korzyści wszystkim. Ta zasada przypomina o integralności Ewangelii jako Dobrej Nowiny dla wszystkich ludzi w ich konkretnych sytuacjach życiowych[30].

Te cztery zasady zapewniają harmonię i kierunek w naszym poszukiwaniu tego, co jest prawdziwe i dobre dla życia i misji osób, wspólnot i ludu Bożego.

 

3. Walka duchowa w ludzkim sercu

Rozeznania nie można sprowadzić tylko do jakiejś techniki lub metody podejmowania właściwych decyzji. Jest to raczej sposób na życie i codzienne działanie z Bogiem jako centrum, przyjmowanie własnej roli i odpowiedzialności za wypełnienie wyjątkowej misji w sieci wszystkich relacji, które składają się na Boże stworzenie.

Rozeznanie możemy zrozumieć tylko w kontekście łaski i grzechu. Św. Augustyn wyraża najgłębszą prawdę: „Stworzyłeś nas dla Boże dla siebie i niespokojne jest serce nasze, dopóki nie spocznie w Tobie”[31]. Napięcia grzesznego świata są odczuwalne w sercu, w nieodłącznym centrum naszego bytu. Święty Paweł pięknie wyjaśnia sprzeczne poruszenia, które odczuwamy w sercu: „Albowiem wewnętrzny człowiek we mnie ma upodobanie zgodne z Prawem Bożym. W członkach zaś moich spostrzegam prawo inne, które toczy walkę z prawem mojego umysłu i podbija mnie w niewolę pod prawo grzechu mieszkającego w moich członkach”[32]. Rozwiązaniem tej egzystencjalnej dialektyki jest w kroczenie drogą Ducha[33]. Św. Paweł przypomina nam: „Wy jednak nie żyjecie według ciała, lecz według Ducha, jeśli tylko Duch Boży w was mieszka” (w. 9). „Albowiem wszyscy ci, których prowadzi Duch Boży, są synami Bożymi” (w. 14). Łaska i grzech działają także w ciele Kościoła, we wspólnotach zakonnych, rodzinach i każdej grupie społecznej. Grzech, który mieszka w członkach[34], może zostać pokonany przez zjednoczenie się z Chrystusem[35], Głową Ciała, poprzez udział w śmierci i zmartwychwstaniu Pana.

Dokonywanie wyborów zgodnie z Duchem jest drogą do wzrastania w Chrystusie. Dar rozeznania jest dziś jeszcze bardziej potrzebny, ponieważ współczesne życie oferuje ogromne możliwości działania i rozrywki, a także liczne obietnice poprawy życia. Kiedy jesteśmy bombardowani wieloma nowymi trendami, wielkimi możliwościami i kuszącymi nowościami pukającymi do naszych drzwi, musimy zdecydować, czy jest to „nowe wino przyniesione przez Boga, czy iluzja stworzona przez ducha tego świata lub ducha diabła”[36]. Potrzebujemy daru rozeznania, aby podejmować decyzje oparte na Ewangelii; daru, który należy rozwijać poprzez praktyki duchowe, a także ludzkich zdolności do roztropności, integralności emocjonalnej i zdrowego osądu.

 

4. Etapy rozeznawania – wzrastanie w świadomości Chrystusowej[37]

Nasz duchowy smak przechodzi proces przemiany poprzez spotkanie z Panem i darami Ducha. Mistrzowie duchowi identyfikują co najmniej dwa etapy rozeznawania.

Etap pierwszy, etap oczyszczenia: odrywamy się od trosk świata, aby poznać Boga jako miłość, i odkryć kim jesteśmy w Bogu, w tym także obecność Boga w naszej wyjątkowej historii. Świadomość własnych grzechów i Bożego przebaczenia umożliwiają nam zdrową akceptację siebie jako synów w Synu; oczyszczenia się i wzmocnienia dzięki współczującej miłości Boga. Doświadczenie przebaczenia czyni nas pokornymi, zapobiega arogancji, kłótliwości lub skłonnościom do oskarżeń. Nawrócenie do Boga jest głównym aspektem tego etapu. Oczyszczony umysł i serce zaczynają widzieć i kochać siebie i innych tak, jak Bóg.

Największą walką na tym etapie jest rozpoznanie dynamiki grzechu oraz otwarcie serca i umysłu na działanie łaski Bożej w naszym życiu. Grzech tworzy wizję życia poza logiką Bożej miłości i stawia siebie w centrum, odłączonego od reszty. Inne osoby i stworzenie postrzegane są w kategoriach przydatności. Złudzenie samowystarczalności i pewności siebie uniemożliwia autentyczną wolność i radość życia. Myślenie, że możemy poznać i pokochać Boga oraz czynić Jego wolę własnym wysiłkiem, jest także złudzeniem. W kulturze technologicznej i racjonalistycznej rozeznanie może być mylone z techniką opanowania umysłu Boga i kontrolowania biegu rzeczy, jeśli nie praktykuje się pokory i otwartości. Misterium Paschalne Chrystusa ukazuje związek między miłością a cierpieniem.

W drugim etapie, w okresie uczniostwa, rozeznanie staje się nawykiem. Rewolucja kopernikańska w duchowości to zmiana w postrzeganiu centrum, to przejście od siebie do Boga. Kiedy otwierają się wewnętrzne oczy, postrzegamy Boga jako źródło miłości i dobroci. Wiemy, że każdy człowiek jest stworzony na obraz Boży, oraz że wzrastamy na podobieństwo Chrystusa, reagując na wydarzenia w duchu Chrystusa. Duch Święty upodabnia nas do Chrystusa, poruszając nasze serca i zmysły, uczucia i rozum, aby delektować się miłością Boga i czynić Jego wolę. Świadomość obecności Chrystusa daje duchowy smak rozróżniania między tym, co jest naturalne dla życia w Chrystusie, a tym, co nim nie jest.

Ci, którzy żyją w Chrystusie, otrzymują duchowe pocieszenie od Ducha Świętego, który wpływa na uczucia i pragnienia. Duch oświeca ich rozum, wskazując powody, dla których kierują się ku Bogu i poddają się Jego woli. Pokora i wstrzemięźliwość chronią radość i spokój duszy.

Jednak na tym etapie kusiciel przebiera się za anioła światłości i przedstawia pozorne dobro jako prawdziwe, fałsz jako prawdę. Wróg uwodzi myślami i uczuciami, które wydają się, że pochodzą od Ducha Świętego, ale odsuwają osobę od wykonywania woli Bożej. Upadek niektórych osób duchowych w herezję, apostazję lub moralne upadki często był kierowany pokusą światowych impulsów przebranych za anioła światłości. Papież Franciszek często ostrzega zakonników i księży przed kuszeniem duchową światowością i klerykalizmem, które szkodzą życiu misjonarzy.

 

5. Rozpoznawanie duchów: pocieszenie i strapienie

Ignacy Loyola obserwował swoje wewnętrzne poruszenia, delektując się myślami o heroicznych wyczynach rycerzy i życiu świętych. Zauważał swoje wewnętrzne stany pocieszenia i strapienia, które sygnalizowały bliskość lub dystans od obecności Boga. Jego spostrzeżenia na temat pocieszenia i strapienia są pomocnymi wskazówkami na każdym etapie rozeznawania.

Pocieszenia doświadczamy, gdy zbliżamy się do Boga, a serce otwiera się na dary głębokiej i trwałej radości oraz większej miłości. Jest więcej współczucia i postaw podobnych do Chrystusa. Pocieszenie może zawierać wiele emocji i przeżyć, gdy jest zakotwiczone w obecności Boga. Na przykład, pośród oszczerstw i prześladowań na zewnątrz, człowiek doświadcza pocieszającej obecności Boga w głębi serca. „Serce ma swoje racje, których rozum nie zna” (Blaise Pascal).

Strapienia doświadcza się, gdy oddalamy się od Boga, a serce pozostaje zamknięte na dary Ducha. W strapieniu odczuwamy wzrost urazy, niewdzięczności, samolubstwa, zwątpienia, strachu, otępienia, itd. Stajemy się coraz bardziej posępni i obsesyjni. Albo przeciwstawiam się Bogu, albo jestem od Boga odciągany przez inne wpływy. W strapieniu możemy mieć tendencję do łagodzenia dyskomfortu i przygnębienia, przez odwołanie się do „fałszywych pocieszeń” w jedzeniu, piciu, kontaktach seksualnych lub szukaniu rozrywki w pracy lub spotkaniach towarzyskich.

Pocieszenie i strapienie są również wykorzystywane przez wrogie duchy. Dlatego nie powinniśmy mylić euforii „bąbelkowej radości”, oferowanej przez zmysłowe przyjemności, z trwałym głębokim pokojem i radością w Duchu Świętym. Podobnie strapienie, którego doświadcza się, gdy dusza jest z dala od Boga, różni się od wątpliwości i lęków, których doświadcza dusza w czasie próby. Dlatego musimy rozpoznać duchy działające w nas i oddzielić ziarno od plew.

Rozeznajemy, patrząc na korzenie zarówno pociechy, jak i opuszczenia, i weryfikujemy, skąd biorą się te uczucia i myśli i dokąd nas prowadzą: ku Bogu czy ku sobie.

 

6. Niektóre sposoby na oświecenie procesu rozeznania

6.1 Modlitwa i praktyki duchowe

Jak widzieliśmy, nasza duchowa podróż jest nękana wieloma przeszkodami i fałszywymi pokusami. Musimy oddzielić ziarno od plew. Zarówno na początkowym, jak i na zaawansowanym etapie naszej duchowej podróży musimy być czujni wobec pokus duchów tego świata i rozeznawać głos Boga w każdej sytuacji. Najważniejszą rzeczą, aby być w postawie rozeznania, jest nasz dialog z Bogiem na modlitwie. Stawiamy Chrystusa w centrum i kierujemy nasze serca na paschalną tajemnicę męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa, aby oświecił nas podczas tego procesu.

6.2 Święta obojętność (wolność duchowa)

Musimy pielęgnować świętą obojętność, która przygotowuje nas do otwarcia się na każdą alternatywę, która ukazuje się jako wola Boża w trakcie procesu rozeznawania. Możemy pielęgnować tę cechę, obserwując pojawiające się w nas uczucia i niezadowolenia i sprawdzając, czy pochodzą od Boga, czy nie. Czy popychają nas bardziej do reakcji emocjonalnej, czy do działania z miłości? Kiedy impulsy narzucają się pod pozorem duchowych, religijnych, etycznych lub moralnych roszczeń i popychają do działań pozbawionych miłości, nie wypływają z wolnej strefy podpowiedzi Ducha Świętego.

6.3 Pokora, cierpliwość i wstrzemięźliwość

To, co pochodzi od Boga, jest pokorne i nigdy nie jest na pokaz; cierpliwe i nigdy nie pochopne; spokojne i nigdy nie nachalne. Jeśli lekceważymy impulsy Ducha Bożego, one stoją u drzwi i pukają, ale nie wdzierają się na siłę. Bóg nie naciska na naszą odpowiedź, ale przyciąga nasze dobrowolne poddanie się. Dobra duchowe nie mają strategii marketingowych. Fałsz i powierzchowne rzeczywistości łudzą, ekscytują i sprawiają, że teatralny spektakl przyciąga uwagę. Pośpieszne decyzje, podejmowane w sytuacji zaburzenia emocjonalnego, nie są inspirowane przez Ducha Chrystusa.

6.4 Pokój i radość a euforia

W rozeznaniu musimy odróżniać duchowe impulsy, które prowadzą do pokoju i napełniają nas radością, od tych zewnętrznych, które generują natychmiastowe podniecenie i powierzchowne samopoczucie. Kiedy udajemy się w nowe miejsce, poznajemy nowych ludzi, zdobywamy nowe doświadczenia lub znajdujemy nowe możliwości, możemy odczuwać przemijające miłe uczucie „bąbelkowej radości”. Kiedy to „uderzenie nowości” po krótkiej chwili znika, możemy z powrotem popaść w samotność i pustkę. Jak często ludzie popełniają błędy, wybierając styl życia, partnerów, pracę lub inne ważne decyzje w chwilach takiej „bąbelkowej radości”. Doświadczenie uczy, że jest mało prawdopodobne, aby przetrwały powołania misyjne wynikające z gorących i dramatycznych nawróceń.

Z drugiej strony, radość Ducha Świętego jest cicha i pokorna, wypływa z wnętrza bez pośrednictwa wydarzeń zewnętrznych. Jest to czysta radość w Duchu, którą żył sam Jezus[38], a Jego apostołowie zostali nią obdarowani[39]. Jest to radość, która rozświetla noc duszy i daje wewnętrzną pewność w chwilach wątpliwości. To radość, która przywołuje pamięć o dobroci i wdzięczności Boga. Radość Ducha usuwa lęk i niepokój oraz dodaje odwagi do dawania świadectwa w chwilach próby. Spokojna radość wie, kiedy mówić, a kiedy milczeć. Trwa dłużej niż podniecenie. Nawet gdy znika w pewnych sytuacjach życiowych, będzie świecić jak słońce za chmurami. Ta cicha radość jest terenem, z którego możemy słuchać szeptu Ducha Świętego.

6.5 Dobra rada

Słuchanie rad mądrej osoby jest ważne dla dobrego rozeznania. Pomoże spojrzeć na siebie i problemy z dystansu. Natomiast wrogi duch może oszukać człowieka, zniechęcając go do spotkania z mądrymi osobami, które zachęcałyby do obiektywnego spojrzenia na sprawy w świetle wartości ewangelicznych i szukania przyjaznych przewodników, którzy popieraliby dobre wybory. O. Klaret przed podjęciem ważnych decyzji zasięgał rady zaufanych osób, o których wiedział, że są ludźmi Bożymi. Zaangażowanie Przełożonych w proces rozeznawania zapewnia także otwartość osoby na wolę Bożą. W sytuacji gdy Przełożeni są ostatnimi, którzy poznają decyzję zakonnika, jest mało prawdopodobne, aby takie rozeznanie było otwartym poszukiwaniem woli Bożej.

 

7. Osobiste rozeznanie jako budulec rozeznania wspólnotowego

Podstawą dobrego rozeznania we wspólnocie jest to, że jej członkowie zwyczajnie praktykują sztukę duchowego rozeznania w swoim życiu osobistym. Oto schemat, który pomoże ci poprawić zwyczaj rozeznawania i podejmowania decyzji. 

• Przedstaw Panu to, o czym chcesz zdecydować. Módl się do Ducha Świętego, aby oświecił cię i pobudził do poszukiwania tylko tego, co najbardziej sprzyja służbie i chwale Bożej.
• Jasno określ, o czym chcesz zdecydować. Dlaczego pojawiło się to pytanie? Postaw je krótko i jasno. Na przykład: Jak powinienem zająć się tą konkretną kwestią jako uczeń Chrystusa? Jakie są przede mną opcje i którą wybrać?
• Rozważ wszystkie informacje, które masz na temat problemu i dostępne opcje. Jeśli brakuje jakichkolwiek ważnych szczegółów, spróbuj je zebrać, aby wzbogacić swoje rozeznanie. Warto też pamiętać, że nigdy nie będziesz miał wszystkich informacji na dany temat.
• Przygotuj swoje serce, by być neutralnym wobec każdej opcji, „tak jak równoważnia, bez wychylania się w żadną stronę” (św. Ignacy). Módl się o łaskę czynienia tego, czego Bóg chce od ciebie i miej przed sobą ostateczny cel i sens twojego istnienia (chwalić Boga i służyć integralnemu dobru ludzkości).
• Przechodząc do wyboru spośród dostępnych opcji, zobiektywizuj je na dwa sposoby. Najpierw wyobraź sobie jakąś nieznaną osobę, która szuka twojej rady w tej samej sytuacji, którą rozważasz. Jaką radę dałbyś tej osobie? Po drugie, wyobraź sobie, że pod koniec swojego życia zdajesz sprawę ze swojego życia Chrystusowi. Którą z opcji uważasz za miłą Panu? Powinieneś wybrać sposób działania, który sprawi, że będziesz z siebie dumny.
• Kiedy nie ma wewnętrznej jasności co do właściwej decyzji, którą należy podjąć, musisz dokładnie rozważyć tę sprawę, wymieniając zalety i wady dostępnych wyborów w odniesieniu do pełnienia woli Bożej w twoim życiu. Musisz więc rozważyć, które alternatywy wydają się bardziej rozsądne i zdecydować zgodnie z ważniejszymi przesłankami, a nie z własnymi skłonnościami.
• Podjąwszy decyzję, zwróć się ponownie do Boga i poproś o znaki Bożego potwierdzenia, że ​​ta decyzja prowadzi cię do służby i chwały dla Boga. Zwykłym znakiem tego potwierdzenia przez Boga jest doświadczenie spokoju co do decyzji. Potwierdzona decyzja zawiera w sobie poczucie „słuszności” i poczucia Bożej obecności, błogosławieństwa i miłości. Uczucie niepokoju, ciężkości, smutku i ciemności często wskazuje na coś przeciwnego.

Podejście to obejmuje metodę widzenia, oceniania i działania. Kiedy ostateczna decyzja w tej sprawie należy do Przełożonego, przedstaw wybraną przez siebie opcję i jej uzasadnienie, a decyzję pozostaw Przełożonemu. Twoje rozeznanie jest tylko częścią danych, których on potrzebuje do podjęcia decyzji, którą musi rozeznać przed Panem.

 

8. Praktyka rozeznawania wspólnotowego

Jako Zgromadzenie możemy kroczyć z radością serca, gdy świadomie praktykujemy rozeznanie na posiedzeniach Rad, zarządów, spotkaniach wspólnot lokalnych, asambleach i kapitułach. Zgodnie z naszymi normami misją całej wspólnoty jest poszukiwanie i wykonywanie woli Bożej, którą przełożeni i inni bracia realizują pośród różnych, uzupełniających się funkcji[40]. W tym procesie cenne są dary i umiejętności, które Bóg dał każdemu z nas.

W jaki sposób twoja wspólnota poszukuje woli Bożej w ważnych sprawach? Czy dzielicie się między sobą tym, co dzieje się w waszych sercach i umysłach w świetle waszej osobistej modlitwy i refleksji? W jaki sposób przyczyniasz się do wspólnego zrozumienia rozważanej sprawy?

Zbiorowe rozeznanie przynosi rezultaty w oparciu o jakość informacji dostępnych dla rozeznających, zaangażowanie w dialog, czas dostępny na rozeznanie i duchową wolność rozeznających, w odniesieniu do wyniku.

 

8.1. Przygotowanie do rozeznania wspólnotowego

Wspólnota, która pragnie coś wspólnie rozeznać, musi pielęgnować pewne wspólne wartości. Oto kilka najważniejszych:

• Chęć poznania woli Bożej.
• Zaufanie, że Bóg poprowadzi grupę.
• Gotowość do dzielenia się i słuchania z otwartością różnych opinii.
• Odwaga, by odłożyć na bok osobiste lęki, pragnienia, uprzedzenia, pogłoski lub presję grupy.
• Gotowość do uwolnienia się od chęci kontrolowania wyniku.

Zbiorowe rozeznanie potrzebuje klimatu dialogu i wzajemnego szacunku i uznania obrazu Boga w każdym człowieku bez względu na jego ograniczenia. Nie można wejść w proces rozeznania w klimacie rywalizacji i walki grupowej.

 

8.2 Proces rozeznawania wspólnotowego w czterech etapach (zarys)[41]

Krok 1: Przygotowanie grupy

Jakość rozeznawania wspólnotowego zależy od jakości indywidualnego rozeznawania członków, którzy są gotowi połączyć swoje dary i spostrzeżenia i wspólnie szukać woli Bożej. Podejmowanie decyzji we wspólnocie nie jest ani demokratyczne, ani autokratyczne, lecz „pneumatokratyczne” (kierowane przez Ducha), które harmonijnie łączą hierarchiczny (rola Przełożonych), kolegialny (rola Radnych) i synodalny (odpowiedzialność wszystkich) wymiar wspólnoty wyznaniowej. Aktywny i pełen modlitwy udział wszystkich członków jest ważny dla owocnego rozeznania wspólnoty. Aby dojść do rozsądnej decyzji, może trzeba będzie przeprowadzić kilka rozmów duchowych. 

• Zacznij od chwili modlitwy

Poświęć kilka chwil ciszy. Zwróć uwagę, co wnosisz ze sobą w ten czas rozeznania: swoje założenia, plany, napięcia, uczucia i myśli. Czy jest w tobie coś „nie wolnego”, co uniemożliwia poddanie się woli Bożej, cokolwiek by to było? Przełożony lub prowadzący czyta odpowiedni fragment z Biblii, a grupa rozważa go przez chwilę. 

• Sformułujcie dokładnie pytanie do rozeznania i wyjaśnij szczegóły
• Określcie pytanie: Przełożony lub prowadzący formułuje pytanie, które dokładnie opisuje to, czego szukacie w procesie rozeznawania. O czym decydujemy? Dlaczego pojawiło się to pytanie? Opiszcie problem, który przynosicie do rozeznania. Ustalcie jedno pytanie. Zapytajcie, czy to pytanie najdokładniej opisuje to, czego grupa naprawdę stara się dociec?
• Znajdźcie najbardziej zainteresowane strony: dołączcie do procesu rozeznawania wszystkie strony, których dotyczy problem. Połączcie je z podstawową misją. Wyjaśnijcie czym jest duchowa rozmowa, która różni się od debaty politycznej. Módlcie się razem w tej sprawie.
• Ustalcie cele grupy: Jaki jest wasz najważniejszy cel w oparciu o misję, wizję, wartości. Ustalcie priorytety celów.
• Ustalcie, kto podejmie ostateczną decyzję: do kogo należy ostanie zdanie i decyzja? Czy wymaga wiążącego lub doradczego głosowania na zebraniu jako wynik rozeznania? Czy decyzja dotyczy całej wspólnoty, rady lokalnej, Przełożonego Wyższego i jego Rady, czy też Przełożonego Generalnego i jego Rady, itd.[42]. Określ rolę grupy rozeznającej w szukaniu woli Bożej w omawianej kwestii.

 

Krok 2: Zbieranie stosownych danych

Zbierzcie dane odnoszące się do waszego tematu rozeznawania poprzez badania, modlitwę i dialog. Rozważcie wszystkie szczegóły i konsekwencje związane z kwestią rozeznawania. Zwróćcie uwagę na wszystkie sposoby, w jakich Duch Święty może się objawić w procesie rozeznawania. Skonsultujcie się z odpowiednimi osobami i źródłami informacji. Przeanalizujcie informacje i umieśćcie je w kontekście. 

• Przedstawcie informacje grupie

Upewnijcie się, że wszyscy są obecni. Przedstawcie i wyjaśniajcie dane. Dajcie sobie czas na pytania i wyjaśnienia.

Kilka pytań dotyczących zbierania odpowiednich danych:

• Co zyskujemy, a co tracimy, podejmując lub nie podejmując określonej decyzji? Czy proponowana decyzja jest pilną, terminową i stosowną odpowiedzią na daną sytuację?
• Jakie osoby i systemy będzie dotyczyć podjęta decyzja?
• Jakie są praktyczne konsekwencje tego, o czym można zdecydować?
• Jakie czynniki należy wziąć pod uwagę, aby to, co zostało rozeznane, stało się rzeczywistością (źródła ekonomiczne, administracja, fizyczna lokalizacja, relacje, systemy, itp.)?
• Kiedy wyobrażasz sobie możliwe konsekwencje i wykonanie związanych z nimi prac, gdzie najmocniej odczuwasz energię i życie w Duchu?
• Przemyśl te dane na modlitwie i refleksji

Członkowie grupy poświęcają czas na modlitwę i refleksję nad wszystkim, co do tej pory odkryli. Poświęćcie czas na spacer w naturze lub w cichej refleksji, rozmyślając nad pytaniem wymagającym rozeznania, bez spieszenia się z rozwiązaniem. Zwróćcie uwagę na to, co pojawia się jako naturalne, co wydaje się istotne. Kiedy przeglądamy wszystkie dostępne informacje, zwracamy uwagę na to, co dzieje się w naszych ciałach, umysłach i duszach. To tu właśnie nieustannie powracamy, kiedy rozważamy rozeznawaną sprawę, uświadamiając sobie przychodzące pocieszenia (zbliżanie się do Boga) i strapienia (oddalanie się od Boga). Może coś spowodować, że poczujesz „ból w jelitach” lub ucisk w klatce piersiowej. Inne informacje mogą prowadzić do poczucia spokoju, otwarcia i odprężenia. Być może droga naprzód wydaje się być dobrym pomysłem, ale czujesz się nieswojo. Ciąży w tobie, gdy rozważasz jakąś opcję.

Ciało: Jak się czuję w swoim ciele podczas odpowiedzi na rozeznawaną kwestię?

Umysł: Co myślę obecnie o tej sprawie? (zwróć uwagę, gdzie zdają się błądzić twoje myśli lub jakie tworzą schematy).

Serce: Co mnie porusza w głębi duszy, kiedy pochylam się nad tym problemem? (gdzie dostrzegam pocieszenie lub strapienie?).

 

Krok 3: Dyskusja i wstępna decyzja

• Zbierzcie się, aby się podzielić. Wszyscy słuchają odpowiedzi wszystkich i szukają głębszej warstwy. Słuchają się aktywnie i dzielą swoimi wewnętrznymi poruszeniami. Obserwujcie, jak informacje wpływają na was w waszym najgłębszym ja.
• Rozważcie za i przeciw. Cała grupa przygląda się wadom każdej opcji w porównaniu z celem. Następnie przyglądają się zaletom każdej opcji. Kluczem w tym procesie jest święta obojętność.
• Szukajcie światła zgody. Po świadomym uwzględnieniu istotnych danych i w rozważeniu ich na modlitwie, zauważ, czy zaczyna się w tobie pojawiać jakaś droga. Czasami najlepszy wybór staje się stopniowo oczywisty. Innym razem wyjaśnienie jest nadal niejasne i potrzeba więcej czasu, aby z pomocą modlitwy przeanalizować rozeznawaną rzeczywistość. Zobacz, czy w grupie pojawia się jakaś wspólna droga?

W rozeznaniu wspólnotowym jest szczególnie ważne, aby zwrócić uwagę na to, jak wspólnota czuje się w odpowiedzi na ten niepewny wybór. Czy rośnie zgoda czy pogłębiający się podział? Czy wspólnota zaczyna odczuwać stabilizację, czy też decyzja wydaje się być wymuszona? Jeśli Przełożony (moderator) zauważy, że rozeznanie skłania się w kierunku decyzji, stara się ją wyłonić, jako wstępną decyzję.

Jeśli w grupie nie ma zgodnego kierunku co do decyzji, może zaistnieć potrzeba dalszej modlitwy, zebrania ważnych i brakujących informacji oraz zbiorowego rozeznania. Zawsze warto zrobić sobie przerwę przed kontynuowaniem procesu w grupie.

• Dajcie sobie czas na potwierdzenie. Módlcie się o potwierdzenie wstępnej decyzji. Kiedy wspólnota podejmuje wstępną decyzję, pomocną praktyką jest wyobrażenie sobie możliwego wyniku. Wyobraź sobie, że już zdecydowałeś i żyjesz teraz w rzeczywistości tej decyzji. Zwróć uwagę, jakie to uczucie: czy jest energia czy strach? Czy jest uczucie ulgi czy niepewność?

Celem rozeznawania jest wierne podążanie tam, dokąd prowadzi Duch Święty. Poszukiwanie potwierdzenia zachęca nas do przeniesienia pojawiającej się opcji na inny czas modlitwy i rozeznania. To moment, w którym możemy skonsultować się z zaufanymi osobami lub ekspertami, aby uzyskać zewnętrzną perspektywę.

Jednym ze sposobów szukania potwierdzenia jest szukanie owoców Ducha w sobie i we wspólnocie. Owocami Ducha są „Owocem zaś ducha jest: miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć, wierność, łagodność, opanowanie”[43]. Teraz nadszedł czas na sfinalizowanie decyzji.

 

Krok 4: Decyzja i działanie

• Podejmij ostateczną decyzję. Gdy proces prowadzi do potwierdzenia wstępnej opcji, osoba upoważniona do podjęcia ostatecznej decyzji potwierdza i komunikuje się ze wszystkimi zainteresowanymi. Jeżeli jest to decyzja konsultacyjna, decyzja grupy jest przekazywana upoważnionej osobie lub organowi wraz ze sprawozdaniem z procesu rozeznawania. Na przykład wspólnota lokalna przekazująca Zarządowi Prowincji swoje rozeznanie w sprawie dopuszczenia jej członka do ślubów wieczystych.
• Jeśli nie ma jedności w decyzji. Jeśli wspólne rozeznanie nie przyniesie owoców po rozsądnych wysiłkach we wspólnotach lub radach, normy klaretyńskie zobowiązują odpowiedniego Przełożonego do „zajęcia jasnego stanowiska, ustalenia właściwych wskazówek i podjęcia decyzji, którą rozważnie uzna za najbardziej odpowiednią”[44]. Wspólnota jest zobowiązana do przyjęcia decyzji na mocy naszej profesji zakonnej[45], nie rezygnując z przepisów naszego prawa, pozwalających, aby nie zgodzić się z poważnych powodów.
• Wprowadzenie decyzji w praktykę. Decyzja podjęta zgodnie z prawem obowiązuje wszystkich, niezależnie od różnic występujących w trakcie procesu rozeznawania. Cała wspólnota zobowiązuje się do prowadzenia podjętej decyzji i wyznaczenia terminów działań. Ważne jest, aby komunikacja przebiegała sprawnie, tak aby wszyscy byli poinformowani o programie wdrażania, a także o roli każdego z nich oraz o terminie działania. Ważne jest odnoszenie się do podstawowego powodu podjętej decyzji.
• Podsumowanie. Ustalcie datę podsumowania, aby sprawdzić, czy skutecznie rozwiązaliście problem poprzez podjętą decyzję. Wiedzcie, że proces rozeznania trwa.

 

Wnioski

Ponieważ rozeznawanie jest stylem życia, polegającym na dążeniu do chodzenia w Duchu Pana, opisane tutaj procesy mają sens tylko wtedy, gdy nasze serce szuka Pana i chce bezwarunkowo iść za Nim. Naszym misjonarskim powołaniem jest upodobnienie się do Jezusa z Ewangelii. Nasz Założyciel tak żył. We współczesnym świecie, w którym Kościół jest często lekceważony z powodu skandali swoich dzieci, powinniśmy być mocni w wierze, miłości i nadziei, decydując się chodzić w Duchu Zmartwychwstałego Pana, jak czynili to chrześcijanie pierwotnego Kościoła.

 

 

   PRZYPISY: 

[1] CC 28.

[2] Papież Franciszek, Gaudete et Exultate, 166.

[3] MS 70, 3-4.

[4] Por. Dz 15, 28.

[5] Jr 29, 11.

[6] Łk 2, 49.

[7] J 4, 34.

[8] J 12, 27.

[9] Mk 14, 34.

[10] J 12, 27.

[11] Mk 14, 36.

[12] J 12, 27.

[13] Mk 14, 36.

[14] Por. Łk 24, 13-35.

[15] Dz 15, 1-2.

[16] Por. Dz 15, 22. 41.

[17] Antoni M. Klaret, Aut. 136, Por. Aut. 445, 754; Postanowienia 1857, 1862, 1865, 1870.

[18] Por. Aut. 351.

[19] Por. Aut. 113nn.

[20] Por. Aut. 170nn.

[21] Por. Aut. 496nn.

[22] Por. EC I, 1172-1176.

[23] Por. Światła i Łaski, 1857-1868.

[24] Postanowienia, 1870.

[25] GE 169.

[26] Por. GE 171, 172.

[27] MS 72.

[28] Por. EG 226-230.

[29] Por. EG 231-233.

[30] Por. EG 234-237.

[31] Św. Augustyn, Wyznania, Księga I, § 1.

[32] Rz 7, 22-23.

[33] Por. Rz 8, 4-17.

[34] Rz 7, 17.

[35] Rz 8, 1-2. 17. 35-39.

[36] EG 167.

[37] Szczegółowy opis etapów, por. Marko Ivan Rupnik, Rozeznanie, Odkrywanie Serca Bożego (2006).

[38] Por. Łk 10, 21.

[39] Por. Ga 5, 22; Rz 14, 17; Dz 13, 52.

[40] Por. Dir. 77, CC 29.

[41] Ten szkic jest zaadoptowany głównie z dwóch źródeł: folderu zatytułowanego „Wspólne rozeznanie”, pochodzącego z Kurii Jezuitów w Rzymie oraz z praktycznych wskazówek, zatytułowanych „Przewodnik do rozeznania osobistego i wspólnotowego”, opublikowanych przez Wspólnotę Chrystusa, Missouri, USA, 2018.

[42] Właściwi superiorzy powinni postępować zgodnie z normami prawnymi odnośnie do spraw, które wymagają głosowania wiążącego lub doradczego w czasie posiedzenia zarządu. Por. CC 115, 148; Dyr. 432,433, 457,495-497.

[43] Ga 5, 22-23a.

[44] Dir. 78.

[45] Por. CC 31.